W dniu 22 listopada na PGE Narodowym odbyła się konferencja ForFin 2025, poświęcona wyzwaniom i postawom młodych dorosłych wobec oszczędzania i inwestowania. W panelu dyskusyjnym „Czy inwestowanie na rynku kapitałowym może być trendy – młodzi dorośli na giełdzie” wzięli udział eksperci ze świata nauki, bankowości i sektora finansowego, a PFR Portal PPK reprezentowała Marta Damm-Świerkocka, Członkini Zarządu. Dyskusja ujawniła szereg barier, które powstrzymują młodych przed rozpoczęciem długoterminowego budowania kapitału – od niedoborów wiedzy finansowej, przez psychologiczne blokady, aż po zniekształcony obraz przyszłej emerytury.

Niska świadomość finansowa i pesymistyczna wizja emerytury

Choć młodzi deklarują, że znają się na finansach, rzeczywistość wygląda inaczej. Jak zauważyła prof. Katarzyna Sekścińska, poziom rzeczywistej wiedzy podstawowej wynosi zaledwie 24–30%, w zależności od rodzaju instrumentu finansowego. Dodatkowym problemem jest niska świadomość medialna, brak umiejętności filtrowania i oceny informacji finansowych. Największą barierą pozostaje jednak niewiedza o własnej przyszłości. Młodzi przeszacowują swoje przyszłe emerytury. Większość spodziewa się otrzymać około 50% ostatniego wynagrodzenia, a co czwarta osoba liczy nawet na więcej. Tymczasem prognozy są znacznie bardziej ostrożne: stopa zastąpienia w latach 2055–2060 może spaść poniżej 30%, a niektóre szacunki przewidują poziom nawet poniżej 20%.

Bariery psychologiczne: stereotypy, lęk i potrzeba kontroli

Kluczowe mentalne bariery młodych dorosłych wynikają przede wszystkim z utrwalonych stereotypów i emocji towarzyszących finansom. Inwestor wciąż kojarzy się z osobą zamożną, pewną siebie i doskonale obeznaną z rynkami, co sprawia, że wielu młodych uważa, że „nie ma wystarczająco dużo”, aby w ogóle zacząć. Drugą przeszkodą jest nadmiar możliwości. Ogrom dostępnych produktów potrafi działać paraliżująco, a nawet po wybraniu jednego instrumentu pojawia się szereg wariantów oferowanych przez różnych dostawców. Młodzi odczuwają również silną potrzebę kontroli i chcą rozumieć każdy element procesu inwestowania. Gdy brakuje im jasności, pojawia się naturalny lęk przed nieznanym. Dodatkowo część osób nie ufa instytucjom państwowym czy szeroko pojętym systemom finansowym. W efekcie wielu obawia się „wprawiania pieniędzy w ruch”, choć to właśnie duże środki pozostawione na rachunkach bieżących niosą ryzyko utraty siły nabywczej, a Polska należy pod tym względem do europejskich rekordzistów.

PPK bezpieczne rozwiązanie dla młodych

Dla wielu młodych PPK stanowi pierwsze zetknięcie z rynkiem kapitałowym. Każda osoba do 55. roku życia, która rozpoczyna pracę na umowę o pracę lub zlecenie z obowiązkowymi składkami emerytalno-rentowymi, zostaje automatycznie zapisana do programu. Część młodych osób świadomie pozostaje w PPK i zaczyna oszczędzać, inni dołączają niejako „przy okazji”, ale po pewnym czasie doceniają jego zalety i kontynuują uczestnictwo.

Marta Damm-Świerkocka, Członkini Zarządu PFR Portal PPK podkreśliła, że program PPK cieszy się wśród młodych szczególnym zainteresowaniem z kilku powodów. Po pierwsze, PPK pozwala budować kapitał w sposób przystępny i efektywny, traktując oszczędzanie jako codzienną praktykę, a nie odległą wizję emerytury. Po drugie, uczestnicy mogą wykorzystać zgromadzone środki na wkład własny przy zakupie mieszkania, domu czy działki. Po trzecie, PPK pełni funkcję poduszki finansowej na wypadek poważnej choroby własnej lub małżonka. Atrakcyjna jest także prostota programu – jasne zasady, łatwe przystąpienie i bezpieczeństwo inwestycji. Największą jednak zaletą pozostaje całkowita stopa zwrotu: uwzględniając dopłaty państwa i pracodawcy, statystyczny uczestnik będący od początku w programie osiągnął do 198% zysku, co sprawia, że PPK jest jednym z najefektywniejszych i jednocześnie najbezpieczniejszych dostępnych instrumentów finansowych. 

Edukacja finansowa: mniej straszenia, więcej motywacji

Edukacja finansowa powinna opierać się na motywacji, a nie straszeniu – zgodzili się eksperci, podkreślając, że narracje o niskich emeryturach jedynie zniechęcają i odsuwają młodych od tematu oszczędzania. Skuteczne jest natomiast pokazywanie realnych korzyści i możliwości budowania kapitału w sposób prosty, bezpieczny i dostępny dla każdego. Młodzi dorośli potrzebują przekonania, że inwestowanie nie jest zarezerwowane dla wybranych, a PPK może być dla wielu z nich naturalnym, sensownym pierwszym krokiem.

Autor: Agnieszka Rek