Sierpień w Pracowniczych Planach Kapitałowych był równie zaskakujący jak pogoda. Miesiąc zakończył się wartością aktywów netto na poziomie 40,1 mld złotych. Zapowiedź zwiększenia CIT-u dla sektora bankowego zahamowała pasmo rekordów na Giełdzie Papierów Wartościowych, ale w przypadku PPK korekta nie odbiła się znacząco na wynikach. W przypadku programów długoterminowego oszczędzania spadek cen akcji to wręcz sytuacja pożądana i dobra okazja do zakupów „w promocji”. 

Blisko 4 miliony Polaków w ciągu niespełna 5 lat zgromadziło w Pracowniczych Planach Kapitałowych pokaźny majątek. To prywatne, w pełni dziedziczone oszczędności, które wykorzystamy na emeryturze lub – jeśli nie dane nam będzie jej doczekać – przekażemy spadkobiercom. I dziś właśnie na tym temacie chciałabym się skupić. 

Jak dziedziczy się w PPK?

W Polsce mamy dwa sposoby dziedziczenia: ustawowe i testamentowe. Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym, w którym to prawo określa kolejność dziedziczenia, preferując najbliższą rodzinę. Sporządzenie testamentu pozwala na swobodniejsze dysponowanie majątkiem, przy zachowaniu części obowiązkowej dla członków rodziny (zachowek). Oczywiście, w obu przypadkach, przy wspólności majątkowej połowa majątku z automatu przypada małżonkowi.

Analogicznie jest w Pracowniczych Planach Kapitałowych. Jeśli nie wskaże się osób uposażonych, dziedziczenie środków w PPK odbędzie się na zasadach ustawowych – wejdą one w skład masy spadkowej. Jeśli jednak wskażemy osoby uposażone, nawet jeśli nie są rodziną, otrzymają oszczędności z PPK, przy zachowaniu reguły dot. wspólności majątkowej. 

Czy mamy co dziedziczyć?

Od razu nasuwa się jednak pytanie, czy my Polacy mamy co zapisywać w testamencie? Jakie majątki budujemy i pozostawiamy naszym spadkobiercom? Czy, jako naród mocno doświadczony konfliktami zbrojnymi, z historią która nie pozwalała na pokoleniowe gromadzenie majątku, a wręcz zrównywała dorobki życia z ziemią, jakoś sobie radzimy? Czy raczej martwimy się, że pozostawimy dzieciom wyłącznie zaciągnięte kredyty?

Jak wynika z sierpniowego, comiesięcznego raportu Biura Analiz Polskiego Funduszu Rozwoju „Oszczędności Polaków ” wartość aktywów finansowych ogółem gospodarstw domowych wyniosła na koniec Q1 2025 r. ponad 3,5 bln zł, co było najwyższą kwotą w historii dostępnych danych. Wartość aktywów była o +11,5% wyższa niż na koniec Q1 2024 r. i jednocześnie o +3,4% większa w ujęciu kwartalnym. Mówimy tu o aktywach zgromadzonych przez gospodarstwa domowe w postaci gotówki, depozytów oszczędnościowych, polis ubezpieczeniowych, dobrowolnych programów emerytalnych, udziałów w funduszach inwestycyjnych, akcji i obligacji i innych aktywów finansowych oraz należności z tytułu pożyczek udzielonych osobom prywatnym. Te same aktywa, pomniejszone o zobowiązania, wyniosły na koniec I kw. 2025 r. blisko 2,7 bln zł, co było kwotą o +14,6% wyższą niż na koniec analogicznego kwartału rok wcześniej i o +4,3% większą niż w IV kwartale 2024 r. Tu też mamy do czynienia z rekordowo wysoką kwotą.

Źródło: Polski Fundusz Rozwoju

Jak zatem widać, gromadzenie majątku idzie nam całkiem nieźle – oczywiście, jeśli spojrzymy na ogół naszego społeczeństwa.

A jak to wygląda w praktyce?

Gdy jednak przyjrzymy się per capita, statystyki i badania nie wyglądają już tak różowo. Raz, że gromadzimy pieniądze nieefektywnie, w gotówce lub na rachunkach bankowych, co sprawia, że są mało odporne na inflację. Z badania „Skala i cele gromadzenia oszczędności przez Polaków”, przeprowadzonego na zlecenie BIG InfoMonitor w czerwcu br. wynika, że 83 proc. dorosłych Polaków deklaruje posiadanie oszczędności. Aż 33 proc. badanych przyznało jednak, że ich oszczędności pozwoliłyby im utrzymać się najwyżej przez miesiąc. Jedynie 26 proc. badanych dysponuje oszczędnościami, które wystarczyłyby na co najmniej sześć miesięcy, a więc poziom, określany przez ekspertów jako bezpieczeństwo finansowe. Orłami oszczędzania nie jesteśmy.

I tu pojawia się PPK…

Najtrudniej w oszczędzaniu jest zacząć. Nie możemy też traktować oszczędzania jako odłożenia kwoty, która pozostała nam po bieżących wydatkach konsumpcyjnych. Dobrze jest zaplanować, ile będziemy odkładali i wiedzieć, jak robić to efektywnie, a więc pomnażając swój majątek. Rozwiązaniem i pierwszym krokiem mogą być Pracownicze Plany Kapitałowe, gdzie nie dość, że oszczędzamy standardowo 2% pensji co miesiąc, to jeszcze dokłada nam się pracodawca (1,5% pensji) i państwo (na start 250 zł i co roku 240 zł). Również instytucje finansowe, zarządzające naszymi pieniędzmi, pracują nad tym, by pomnażać gromadzony majątek i generować jak najwyższe zyski inwestycyjne. A to wszystko dzieje się niejako „samo”, bo dzięki bardzo prostej konstrukcji programu, nie musimy nic robić, by nasze oszczędności rosły. 

Jeśli czasem martwisz się, na ile wystarczy Ci pieniędzy, jeśli stracisz pracę, jeśli zastanawiasz się, jak sobie poradzą Twoje dzieci, gdyby zabrakło Cię zbyt wcześnie, a może po prostu chcesz być niezależny finansowo na emeryturze – pomyśl o oszczędzaniu w PPK. Najtrudniejszy jest pierwszy krok. Potem pozostaje patrzeć, jak rosną Twoje oszczędności. To nie tylko zabezpieczenie dla Ciebie, ale także dla Twojej rodziny. 

Autor: Marta Damm-Świerkocka