Dziś prezentujemy oficjalnie raport „Oszczędzanie i inwestowanie na cele emerytalne oczami młodego pokolenia”. Zrealizowaliśmy go wraz z PFR SA, EFPA Polska i Warszawskim Instytutem Bankowości, by sprawdzić, jak młodzi dorośli myślą o swojej przyszłości finansowej i co powstrzymuje ich przed regularnym oszczędzaniem. Badania przeprowadziła i opracowała dr hab. Katarzyna Sekścińska z katedry Psychologii Biznesu i Aplikacji Społecznych Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Co młodzi myślą o oszczędzaniu?

Z raportu wynika, że większość młodych Polaków rozumie, jak ważne jest oszczędzanie, ale odkłada decyzję o rozpoczęciu odkładania pieniędzy „na później”.

• Aż 73% uważa, że warto myśleć o emeryturze, ale co czwarta osoba planuje zacząć dopiero po 40. roku życia.
• Główne cele finansowe młodych to: mieszkanie, podróże i „czarna godzina”, a nie przyszła emerytura.
• Tylko 27% badanych aktywnie odkłada na emeryturę, najczęściej w ramach PPK lub kont oszczędnościowych takich jak IKE lub IKZE. 
• 38% w ogóle nie odkłada, a 23% z nich deklaruje, że nie planuje tego robić nigdy. 

Co młodzi ludzie wiedzą o produktach emerytalnych?

Większość młodych słyszała o takich rozwiązaniach jak IKE, IKZE, PPK czy PPE, ale tylko nieliczni naprawdę wiedzą, jak one działają. Natomiast połowa uczestników badania przyznaje, że informacje o finansach zdobywa przypadkowo i ze źródeł, które nie zawsze dostarczają rzetelnych informacji (rodzina, znajomi, media), co często prowadzi do nieporozumień i fałszywych przekonań. To kolejny dowód na to, jak bardzo potrzebna jest edukacja finansowa i stopniowe oswajanie tematu wśród młodych osób. 

Młodzi Polacy nie tylko nie wiedzą – oni nie chcą  wiedzieć. Zamiast mówić jedynie o  „niskiej świadomości”, warto zauważyć, że młodzi  aktywnie unikają  tematu finansów osobistych, szczególnie tych związanych z  odległą przyszłością. Mimo dostępności wiedzy i  narzędzi, tylko  6-7% młodych aktywnie szuka informacji o  emeryturze, co od 3 lat się nie zmienia. To nie jest brak dostępu – to brak gotowości.

Co powstrzymuje młodych przed oszczędzaniem?

Najczęstsze bariery to:

• brak wiedzy,
• brak zainteresowania tematem,
• przekonanie o braku wolnych pieniędzy,
• brak zaufania do systemu,
• przekonanie, że „jeszcze jest czas”.
   

Co możemy z tym zrobić?

Bo nie ulega wątpliwości, że takiego stanu rzeczy nie można zignorować. Kluczowa jest rola edukacji i komunikacji i pokazanie prostym, zrozumiałym językiem, że:

• nawet małe, regularne kwoty mają znaczenie,
• procent składany działa jak „efekt kuli śnieżnej”,
• oszczędzanie to nie tylko emerytura, ale także poczucie niezależności i bezpieczeństwa,
• mamy w Polsce wiele narzędzi, które ułatwiają systematyczne oszczędzanie i pomnażają oszczędności, nawet jeśli sami nie znamy się na inwestowaniu. 

Co młodzi ludzie wiedzą o PPK?

W badaniu nie zabrakło również pytań o Pracownicze Plany Kapitałowe, bo jest to program nowoczesny, który ma dużo do zaoferowania właśnie młodym ludziom. Jakie są wnioski?

• W badanej grupie to PPK jest najbardziej rozpoznawalnym i akceptowalnym przez młodych instrumentem, częściowo ze względu na łatwy dostęp i dobrowolność uczestnictwa.
• Co czwarty młody dorosły wskazał, że do pozostania w PPK zachęcił go pracodawca. 
• Co czwarta osoba postrzega PPK jako bezpieczne rozwiązanie. 
• Dwudziestolatkowie najczęściej postrzegają PPK jako rozwiązanie proste i bezpieczne, które nie wymaga specjalistycznej wiedzy i jest warte polecenia znajomym. 
• 8% badanych zostało zniechęconych do inwestowania w  PPK przez rodzinę lub znajomych. 
• 7% zrezygnowało z PPK w związku z sugestią swojego pracodawcy.

Decyzje finansowe, podejmowane teraz, będą miały bezpośredni wpływ na nasz komfort życia za kilkadziesiąt lat. Odpowiedzialne podejście do finansów nie tylko zwiększa nasze bezpieczeństwo, ale też daje poczucie kontroli i niezależności. Prognozy są nieubłagalne – bez dodatkowych oszczędności młodzi dorośli nie utrzymają w  przyszłości stylu życia, do którego przywykli. To właśnie oni będą musieli mierzyć się z emeryturami w wysokości ¼ ostatniego wynagrodzenia. 

Kluczową rolę odgrywa tu edukacja finansowa i upowszechnianie zasad programów długoterminowego oszczędzania. Nawet niewielkie, regularnie odkładane sumy, dzięki efektowi procentu składanego, mogą po latach skutkować znaczącymi kwotami na naszych kontach. Aby zadbać o swoją niezależność finansową, nie trzeba być ekspertem – dzięki programom takim jak PPK, PPE, IKE czy IKZE możemy oszczędzać w prosty i efektywny sposób. A im szybciej zaczniemy o tym myśleć i odkładać na przyszłość, tym większa szansa, że emerytura przestanie nam się kojarzyć z wyrzeczeniami, a stanie się momentem realizacji pasji i planów, na które wcześniej brakowało czasu – podsumowuje Marta Damm-Świerkocka, członkini zarządu PFR Portal PPK.

Wyniki raportu potwierdzają, że w procesie popularyzacji nawyku oszczędzania edukacja pozostaje kluczowa. Temat emerytury wciąż bywa wypierany jako „odległy”, a oczekiwania młodych często rozmijają się z realnymi prognozami. Dlatego nie możemy się zatrzymać. Potrzebujemy ciągłości działań, ale i nowego języka: mówienia o oszczędzaniu nie przez pryzmat obowiązku, lecz wolności i sprawczości — budowania przyszłej niezależności finansowej. Nowe pokolenie ma inne wartości i perspektywę: ceni elastyczność, autentyczność i sens. Chcemy jako sektor finansowy odpowiadać na to prostymi produktami, jasną komunikacją i codziennym wsparciem w podejmowaniu decyzji – powiedział Mariusz Jaszczyk, wiceprezes PFR, współtwórca ustawy o PPK.

Więcej ciekawych wniosków o oszczędzaniu i postrzeganiu PPK przez młodych przedstawiamy w raporcie „Oszczędzanie i inwestowanie na cele emerytalne oczami młodego pokolenia”, który można bezpłatnie pobrać tutaj. Skrót raportu w formie ulotki dostępny tutaj.