W dniach 23-25 maja 2025 roku w Karpaczu odbyła się konferencja WallStreet 29, zorganizowana przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych. W ramach wydarzenia w dyskusji pt. "Długoterminowe budowanie oszczędności Polaków z wykorzystaniem rynku kapitałowego (i nie tylko)" udział wzięli: Marta Damm-Świerkocka, członkini zarządu PFR Portal PPK oraz Bogdan Koczorowski, członek zarządu Domu Maklerskiego BOŚ SA. Rozmowę moderował dr Michał Masłowski, wiceprezes Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych.

Dyskusja panelowa jasno wykazała, że największym wyzwaniem dla rozwoju rynku kapitałowego w Polsce jest mentalność i kultura inwestycyjna społeczeństwa. W kontekście budowania długoterminowych oszczędności kluczową rolę odgrywa edukacja finansowa, w czym PFR Portal PPK ma swój znaczący udział.

PPK jako narzędzie edukacji i zmiany mentalności

Pracownicze Plany Kapitałowe to najchętniej wybierany produkt długoterminowego oszczędzania wśród młodych osób do 30. roku życia. Marta Damm-Świerkocka z PFR Portal PPK wskazała na kluczowy element sukcesu programu: „Myślę, że sukces w dużej mierze wymagał tego, co u nas nazywa się autozapisem. Żeby uczestniczyć w programie, oni [młodzi ludzie] nie muszą robić nic”.

Ten automatyzm, choć początkowo budził opory, w praktyce okazał się skuteczny. Jak dodała Damm-Świerkocka: „Autozapis ma w sobie to, co pokazuje też ekonomia behawioralna, że jeżeli ludzie są zapisywani automatycznie, to dużo trudniej się wtedy wypisać, bo trzeba podjąć jakąś aktywność. W związku z czym młodzi uczestnicy zostają w programie, a potem widzą, jak dobrze to działa, jak rosną ich aktywa i po prostu zostają, a nawet namawiają rodziców.” Ten sposób “zapisu” do PPK pozwolił na ograniczenie decyzji, podejmowanych pod wpływem emocji i błędnego kojarzenia programu z OFE na rzecz racjonalnego, opartego na faktach i liczbach działania.

Zyski osiągane w PPK (nawet do 181%) są niebagatelnym argumentem przekonującym uczestników do pozostania w programie. Dodatkowo prowadzony przez PFR Portal PPK serwis: rachunek.mojeppk.pl pozwala ludziom na bieżąco śledzić rozwój swoich oszczędności, co również ma wymiar edukacyjny. Nie bez znaczenia jest także prosty dostęp do wiedzy o PPK – oficjalny portal mojeppk.pl zawiera wszelkie informacje dla potencjalnych i aktualnych uczestników programu oraz osób, odpowiadających za prowadzenie PPK w firmach.

Wyzwanie: "oszczędzanie" kontra "inwestowanie"

Kluczową obserwacją panelistów była fundamentalna różnica w postrzeganiu terminów „oszczędzanie” i „inwestowanie” w polskiej kulturze. Bogdan Koczorowski zaznaczył, że oszczędzanie w Polsce oznacza przede wszystkim „zabezpieczanie”. Polacy postrzegają oszczędzanie jako bezpieczne miejsce dla pieniędzy, nawet jeśli te środki nie pracują. Inwestowanie natomiast wiąże się z zyskiem, a co za tym idzie - z ryzykiem, co jest dla Polaków powodem do obaw, ponieważ wiąże się z możliwością utraty kapitału.

Ta mentalna bariera sprawia, że Polacy wolą trzymać pieniądze na niskooprocentowanych kontach bankowych, zamiast inwestować. Wg danych Polskiego Fundusz Rozwoju S.A. (PFR), wartość aktywów finansowych netto gospodarstw domowych wyniosła na koniec 2024 roku ponad 2,5 biliona złotych, z czego 51,9% to środki gromadzone na rachunkach bankowych i w gotówce (średnia unijna: 30%). To konkretne pieniądze, które nie dość, że mogłyby pracować i pomnażać oszczędności Polaków, to jednocześnie wspierać rozwój polskiej gospodarki.

Rola edukacji w budowaniu świadomości inwestycyjnej

Zarówno PFR Portal PPK, jak i Dom Maklerski BOŚ, podkreślają znaczenie edukacji finansowej w zmianie tej mentalności. W czasie panelu zwrócono uwagę na potrzebę uproszczenia dostępu do inwestowania i dostosowania go do oczekiwań społeczeństwa, wskazując na konieczność oferowania prostych i intuicyjnych narzędzi, aby w ogóle zainteresować inwestowaniem osoby niezaznajomione z rynkiem kapitałowym. Kluczowym aspektem edukacji jest także uświadamianie znaczenia regularności inwestowania i rozpoczynania oszczędzania jak najwcześniej. 

Zarówno Pracownicze Plany Kapitałowe, jak i produkty takie jak IKE, IKZE, odgrywają istotną rolę w edukacji społeczeństwa. Wzrosła świadomość, że państwowa emerytura może okazać się niewystarczająca, co skłania Polaków do poszukiwania dodatkowych rozwiązań. Jak zauważył Michał Masłowski: „Rozmowa o PPK, rozmowa w ogóle o przyszłych emeryturach i rozwój PPK równocześnie spowodował rozwój IKZE i IKE”. Dzięki temu coraz więcej osób buduje swoją poduszkę finansową na przyszłość, korzystając z dostępnych rozwiązań i produktów oszczędzania długoterminowego.

Podsumowując, rozwój kultury inwestycyjnej w Polsce wymaga wspólnego wysiłku instytucji finansowych i państwa. Kluczowe jest upraszczanie dostępu do inwestowania, dostosowywanie mechanizmów do współczesnych oczekiwań i nieustanna edukacja finansowa, która pomoże przezwyciężyć mentalną barierę między „oszczędzaniem” a „inwestowaniem”, zachęcając Polaków do efektywniejszego zarządzania swoim zgromadzonym kapitałem.

Autor: Martyna Nowak